تعیین و اولویت‌بندی شاخص‌های موثر در بیابان‌زایی با استفاده از مدل تاپسیس و تحلیل سلسله مراتبی

ارزیابی موثرترین شاخص‌های بیابان‌زایی و تعیین اولویت و اهمیت آنها با استفاده از روش‌های سیستماتیک و نظامند مانند روش‌های تصمیم‌گیری چند معیاره می‌تواند باعث افزایش بهره‌وری پروژه‌های کنترل و احیای مناطق در خطر بیابان‌زایی و جلوگیری از هدر رفت سرمایه‌گذاری شود. بنابراین در پژوهش حاضر به‌منظور تعیین موثرترین شاخص‌ها و اولویت‌بندی و وزن‌دهی آنها از روش‌های تاپسیس و تحلیل سلسله مراتبی استفاده شد. ابتدا 32 شاخص مهم و تاثیرگذار با استفاده از تحقیقات صورت گرفته در این زمینه در ایران و جهان و مدل‌های ارزیابی موجود تعیین و از طریق پرسشنامه به‌وسیله کارشناسان مربوطه نمره‌دهی شدند. با کمک روش آنتروپی شانون، معیارهای مناسب برای ارزشیابی شاخص‌ها، وزن‌دهی و سپس با بکارگیری روش تصمیم‌گیری رتبه‌ای تاپسیس موثرترین شاخص‌های برای مدیریت و مقابله با بیان‌زایی تعیین و با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی، وزن‌دهی و اولویت بندی شدند. نتایج پژوهش نشان ‌داد که معیار حساسیت به تغییرات جزئی با وزن 341/0 دارای بالاترین اهمیت و معیار هزینه و زمان با وزن 111/0 دارای کمترین اهمیت در بین معیارهای مورد بررسی هستند. از میان 32 شاخص رتبه‌بندی شده 20 شاخص به‌عنوان موثرترین شاخص‌ها تعیین شد که شاخص‌های بارش سالیانه، شوری آب، درصد پوشش گیاهی از اهمیت بالایی برخوردار هستند. همچنین نتایج تحقیق نشان داد که شاخص تغییر کاربری اراضی با وزن 217/0 و شاخص بارش سالیانه با وزن 166/0به ترتیب بالاترین اولویت را در بین شاخص‌های انسانی و طبیعی دارند و بنابراین در مدیریت و مقابله با بیابانی شدن باید در اولویت قرار گیرند.